Stres ve Etkileri

Son zamanlarda tüm dünya önemli bir sağlık tehdidi altındadır. Bu zamana kadar yaşadığımız diğer salgın hastalıklara göre Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) hem yayılım hızı hem de semptomların şiddeti açısından insanlığı çok daha kaygılı hale getirmiştir.

Gündemde olan bu konuyla birlikte insanlığın başına gelen diğer travmalarda hissettiği korku, dehşet, çaresizlik duyguları kişiden kişiye değişmekle birlikte vücut üzerinde stres oluşturmaktadır. Bu durumdan yola çıkarak stres kavramını ve kişiler üstündeki etkilerini bilmekte fayda vardır. 

Genel anlamda stres; sıkıntı, baskı, zorlanma ya da endişe, gerilim ve öfkeye neden olan her türlü durum olarak tarif edilirken, tıp anlamında stres; karşılaşılan yeni durumlarda insanın ruhsal, bedensel sınırlarının zorlanması anlamına gelmektedir.

Travma, açlık, nefes darlığı, ağrı, sıcak, soğuk, gürültü gibi durumlar kişiyi fiziksel yönden etkileyerek strese neden olabilirken, üzüntü, kaygı, öfke, heyecan, aşırı sevinç gibi duygular da psikolojik yönden stres faktörü olabilmektedir. Bununla birlikte tüm bu nedenlerin sonucu olarak kişi çevresiyle ilişkilerinde sorun yaşıyor olabilir ya da başka dış faktörler sayesinde sosyal izolasyona maruz kalmış olabilir. 

Bu faktörlerden birden fazlasının yaşandığı bu günlerde az ya da çok stresli olma hali kaçınılmazdır. Fakat unutulmamalıdır ki strese neden olan olayın bireyde meydana getirdiği etkiler, o kişi tarafından olayın nasıl algılandığına bağlı olarak değişebilmektedir. Bu yüzden üzüntü, çaresizlik hissettiren olaylarla karşı karşıya kalındığında gerçekçi bir durum analizi yapmakta fayda vardır.

Kişi, organizmanın dengesini bozan uyaranlarla karşı karşıya kaldığı yeni duruma uymak için bazı tepkiler de gösterebilir. Öncelikle bu tepkilerin bireyin beklenmedik duruma karşı adaptasyonu olduğunu ve bunun evrimsel olarak hayatta kalması için gerekli olduğunu bilmek gerekir. Organizmanın dış uyaranı stres olarak algıladığı alarm döneminden sonra stres verici koşullara uyum gösterilerek vücudun direnci korunur. Fakat uzamış stres ile beraber beden savunması zayıflar ve bedensel tükenme başlar.

Bu sürecin devamında da bağışıklığın azalıp hastalığa yakalanma riskinin artması, kas spazmlarının neden olduğu ağrılar, sindirim problemleri, nefes almada zorluk, yorgunluk hali, uyku problemleri, depresyon belirtileri gibi hem psikolojik hem de fiziksel etkiler ortaya çıkabilir.

Stresin Etkilerini Azaltmak için Neler Yapılabilir?

• Kişi bulunduğu durumdan ne derece etkilendiğini fark etmeli ve buna yönelik kendini telkin etmelidir.
• Yaşadığı stresle ilgili duygularını kabullenmeli ve etkisine izin vermemelidir.
• Dengeli beslenmeli, uykusuz kalmamalı, aşırı yorgunluktan kaçınılmalıdır.
• Gerekli önlemleri alarak sağlığına dikkat etmeli, bu konu hakkında gereğinin yapıldığını düşünüp kaygı içinde olmamalıdır.
• İmkânlar dahilinde var olan hobilerini devam ettirmeli ya da çeşitli hobiler edinmelidir.
• Yaratıcı aktiviteler yaparak yaşadığı ortama uyum sağlamaya çalışmalıdır.
• Resim, müzik gibi sanat dallarıyla ilgilenmeye devam etmelidir.
• Basit, yorucu olmayan egzersizler yapılmalıdır (Varsa elastik bant, egzersiz topu gibi materyaller ile).
• Karın duvarını şişirecek şekilde nefes egzersizleri yapmalıdır.
• Gergin kaslarını fark ederek kaslarını gevşetmeyi öğrenmelidir.
• Dinlenme pozisyonlarında kas gevşemesini sağlamak için vücut bölümleri yastıklarla desteklenmelidir.
• Genel gevşemeyi sağlamak amacıyla yoga, meditasyon gibi uygulamalar gerçekleştirilebilecek aktiviteler arasında düşünülmelidir.
• Sakin, huzurlu, umut dolu günler… 

Öğr. Gör. İmge NAS
İKÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü